Presidency

Diskour Prezidan James Alix Michel A Lokazyon Lafet Nasyonal, 29 Zen 2015

Mon, 29 June 2015 | State House

Ser frer ek ser Seselwa,

Your Excellency Mr Tommy Remengesau, President of the Republic of Palau,

Prezidan James Richard Mancham,

Vis-Prezidan Danny Faure,

Vis-Prezidan Joseph Belmont,

Monsieur le Préfet de la Région Réunion,

Msye Speaker Lasanble Nasyonal,

Prezidan Lakour-Dapel,

Sef Ziz par enterim,

Minis Dezinnyen,

Monsieur le Commandant Supérieur des Forces Françaises de l’Océan Indien,

Monsieur le Commandant de la Gendarmerie Nationale,

Minis,

Lider Biznes Gouvernman dan Lasanble Nasyonal,

Sef Lopozisyon dan Lasanble Nasyonal

Your Excellencies Heads of Diplomatic Missions,

Envite distenge,

Mon rapel ...

Wi, mon rapel 39-an pase, parey demilye Seselwa, sa zour, sa swar, ler nou pti pei ti vin en Leta endepandan.

Dan en pti kwen obskir vye stad, mon ti temwen sa levennman glorye, istorik.  Sa moman lazwa. Sa moman laglwar, sa moman lespwar ki nou tou Seselwa ti pe espere e partaze. En gran randevou avek nou desten.

Minwi le 29 Zen 1976, Prezidan James Mancham ek Premye Minis Albert René – sa de gran personaz listwar Sesel ki nou rann en omaz spesyal tanto – ti salye nouvo paviyon Sesel ki ti pe monte dousman, fyerman, anmenmtan ki ’Union Jack’ ti pe desann. En repiblik ti ne. En koloni ti ganny bani dan listwar. Nou, Seselwa, nou ti pran nou desten dan nou prop lanmen. Nou ti konsyan ki semen devan nou ti pou long e difisil. Nou ti konsyan bann defi, me determinen pou sirmont zot. Nou determinasyon ranforsi par lespwar en pep lib e endepandan.

Your Excellency Mr. Tommy Esang Remengesau,

President of the Republic of Palau,

Your Excellencies,

Distinguished Guests,

Ladies and Gentlemen,

We are proud and honoured to welcome you to Seychelles as our guest of honour for our National Day celebrations. It is always a pleasure to share our accomplishments with our fellow island brothers and sisters who share a deeper appreciation of the specific challenges faced by Small Island Developing States in promoting sustainable development and the Blue Economy.

Seychelles and Palau are naturally aligned as two countries that have “sustainability” at the heart of our development efforts. And we are united in our efforts to continue speaking, with a loud and strong voice, one voice of the SIDS, to make the rest of the world listen! In particular in this year of climate action. I pay tribute to the exemplary working relationship that Seychelles and Palau share, through our joint-chairmanship of the Global Island Partnership (GLISPA). Our exemplary working relationship also finds vigour in the Alliance of Small Island States (AOSIS), not least through our participation in the SAMOA Conference last year and in other important fora. Our efforts are bearing fruit. Together we can make a difference, together we have made a difference and together we shall make a difference! Thank you, Mr President and your delegation.

Monsieur le Préfet de la Région Réunion,

A vous aussi, je voudrais dire l'honneur et le plaisir que nous ressentons à vous comptez parmi nous en ce moment mémorable. L'histoire a créé entre les Seychelles et La Réunion des relations exemplaires, pour ne pas dire singulières. Aucune incertitude n’a réussi à entamer jusque-là les liens fraternels, l’amitié et l’estime réciproques que nous avons l’une pour l’autre. Nous en vivons, aujourd'hui, un moment privilégié, et je vous remercie de tout cœur d’être parmi nous aux Seychelles.

Ser frer ek ser Seselwa,

Nou’n fer bokou progre depi ler nou’n ganny nou lendepandans. Sa i endenyab. Kreasyon e afirmasyon lidantite nou pep. En sel pep, en sel nasyon. Progre dan ledikasyon. Dan lasante. Dan lozman. Dan byennet nou dimoun aze. Kreasyon loportinite pour lazenes Seselwa. Devlopman e lepanwisman biznes. ’Empowerment’ Seselwa. Ogmantasyon nou Prodwri Enteryer Brit. Amelyorasyon konsiderab nou standar lavi. Ranforsman lazistis sosyal e dinnyite nou pep. Reyonnman limaz Sesel a-letranze... Otan eleman ki reprezant progre ki nou’n akonpli ansanm. Ansanm, avek nou lasyer, nou determinasyon e nou rezilyans nou’n konstrir nou Sesel. En Sesel prosper avek en reveni eleve ek en lendis devlopman imen o. En Sesel avek en lekonomi solid e performan, kot nou rezerv an deviz etranzer i’n depas en demi milyar dolar ameriken.

Wi, bokou progre, bokou lakonplisman, bokou transformasyon ki fer lafyerte nou nasyon, lazwa, satisfaksyon, nou pep depi sa 39-an.

Ozordi, aler ki nou pe selebre 39-yenm laniverser nou Lendepandans, moman i’n arive pour nou regard ver lavenir. Met nou diferans dekote e ranforsi nou linite nasyonal. En pei. En pep. Annou kontinnyen nou zefor redres saki n’al mal dan lepase. Me, anmenmtan, annou rekonnet tou sa bann ketsoz pozitif ki’n arive e ki’n benefisye pep an antye. Annou rekonnet e apresye tou bann byenfe ki nou zouir: nou stabilite, lape ki rennyen dan nou pei, nou linite nasyonal. Se sa mesaz ki mon lanse a tou Seselwa ozordi. En mesaz lape, linite. En mesaz lanmour, konpasyon e solidarite. Se sa ki pou anmenn nou ver plis progre.

Ser frer ek ser Seselwa,

Bokou ketsoz i’n sanze depi nou Lendepandans. Sesel i’n viv en transformasyon fenomenal. Nou bezwen kontinnyen transform Sesel pour li reste sa pei progre. Nou bezwen kontinnyen transform nou pei pour li anmenn ankor plis prosperite pour tou Seselwa.

Se sa latas mon Gouvernman. En gouvernman proaktif, dinamik e responsab ki reste touzour konekte avek lepep. I rod solisyon pou prezerv bann aki e kontinnyen kree lanvironnman e met anplas bann mezir pou kree plis prosperite e byennet pour lepep.

Reste konekte avek lepep i vedir al touzour pli pros ver lepep. Enplik zot dan gouvernans, dan desizyon ki konsern zot lavi toulezour. Donn lepep sa pouvwar zer zot kominote, zot distrik, dan en fason demokratik, lib e efikas. Se sa lobzektif sa nouvo lalwa lo Konsey Distrik ki Gouvernman pou al propoze avek Lasanble Nasyonal byento. I pou fer provizyon pour ki tou distrik pou annan en Konsey Distrik ki pou ganny elekte direkteman par zabitan sa distrik. Sa set en lot letap enportan dan levolisyon e ranforsman nou demokrasi.

Ser frer ek ser Seselwa,

Nou prosperite i depann sirtou lo nou prodiktivite ek aktivite ekonomik. Tourizm ek lapes depi lontan zot form sa bann pilye prensipal nou lekonomi. Nou depann lo zot konsiderabman pour zener lanplwa, lenvestisman e zot sours prensipal nou lekonomi ek nou resours bidzeter.

En lot sekter kle ki mon’n touzour met lanfaz lo la – e mon pou kontinnyen fer li – se pti e mwayen lantrepriz. Zot devlopman i en eleman kle stratezi ek plan mon Gouvernman e sa pou donn plis loportinite nou zenn e, dan en fason zeneral, "empower" nou pep. Nou’n deza met anplas bann mezir e nou pou kontinnyen met anplas tou mezir ki favoriz en devlopman e lepanwisman bann pti biznes e bann lantrepriz mwayen dan en fason armonye e ekitab.

Prenan sa ankont nou pe al entrodwri lezislazyon ki ava ogmant sipor pour sa bann pti lantrepriz e lantrepriz mwayen. Sa nouvo lalwa i ava permet bann pti biznes avek en reveni mwens ki 250,000 roupi pou senpleman anrezistre zot avek SENPA, san tonm anba bann prosedir administratif Seychelles Revenue Commission. Nouvo lalwa i ava osi fer provizyon pour zot ganny plis akse avek kredi e, dan serten ka, sibvansyon pour bann pti biznes ki pe al komanse e ki pe viz ver inovasyon. Nou pe larg lanmen Seselwa!

Anmenmtan, prosedir "licensing" pou al ganny senplifye ankor. Serten kategori pti lantrepriz pou kapab ganny zot "licence" dan en lespas zis en semenn e komans zot loperasyon, pandan ki zot pe met zot an konformite avek regleman leres lotorite konsernen (par egzanmp Saniter, Lanvironman). Ankor nou pe larg lanmen pti biznes Seselwa!

Sa bann mezir i annan pour bi permet tou Seselwa, ki anvi, komans zot prop biznes, e kontribye ver prosperite nou pei e byennet nou pep. Zot annan osi pour bi redwir birokrasi e amelyor "service delivery" – bann size ki mon’n koz bokou lo la, e ki mon pe kontinnyen adrese.

Ser frer ek ser Seselwa,

Mon Gouvernman i krwar dan linisyativ tou nou sitwayen. Nou pou toultan met anplas bann mezir pou ogmant prodikitivite e amelyor "service delivery". Sa i bezwen ganny akonpannyen par serten "incentives". Nou krwrar dan rekonpans travay dir, prodiktivite e inovasyon. Anprenan sa an konsiderasyon, komansman Zanvye 2016 tou anplwaye sekter piblik ki pa lo en kontra "fixed-term" pou ganny en 13-yenm mwa saler, baze sirtou lo zot performans. Sa mezir osi pa pou aplik pour bann dimoun ki okip pos preskri par Konstitisyon. I annan deza en gran nonm konpannyen prive ki pe ofer sa kalite "incentives" pou rekonpans zot travayer pour zot bon performans. Nou pou kontinnyen ankouraz lezot fer parey, toultan minimizan lenpak lo bann pti biznes ek bann lantrepriz mwayen.

Dinnyite, konfor e sipor nou dimoun aze, bann ki pa kapab travay e bann ki pli vilnerab dan nou sosyete i’n touzour en konsern sa Gouvernman. Dan mon diskour Leta Lanasyon pli boner sa lannen, mon ti koz lo pansyon retret, ki nou apel sekirite sosyal. Mon ti dir ki i pa kapab reste statik, ki nou pou get posibilite ogmant li selon mwayen nou bidze ler nou kapab. Nou’n pran tou ketsoz an konsiderasyon e ozordi mon annan gran plezir pou anonse ki nou pou kapab fer li. Wi, nou pou fer li! An Desanm sa lannen, pansyon sekirite sosyal pou ogmante par 500 roupi. Sa ogmantasyon 500 roupi i ava osi aplikab pour bann dimoun ki pe tous pansyon Gouvernman. Sa i demontre nou langazman ferm pou kontinnyen amelyor standar lavi nou bann dimoun ki’n devoue zot o-servis nou pep. Nou pa pou zanmen oubliy zot, nou dimoun aze, ni nou bann dimoun pli vilnerab!

Mon sezi sa lokazyon pou mwan salye zefor bokou nou dimoun aze ki’n kontribye pandan plizyer lannen pou fer nou lendepandans vin en sikse.

Zot konnen ki mannyer keksoz ti ete sa letan.  E zot war ki mannyer keksoz i ete ozordi.

I annan parmi sa bann zenerasyon ki’n travay depi avan Lendepandans ki touzour pa’n ganny en pansyon avek Gouvernman Britanik sa lepok – tel ki nou bann maren Seselwa ki ti dan Royal Fleet Auxiliary (RFA) e ki ti travay lo tenker e lezot bato Angle.  Gouvernman i angaz son lekor pour donn zot en sipor finansyel a partir 2016 atraver en peyman ‘ex-gratia’ koman en rekonesans zot kontribisyon. Nou osi kontinnyen siport zot linisyativ pou rod sipor e konpasasyon avek Gouvernmen Britanik.

Mon’n mansyonn bann dimoun pli vilnerab dan nou sosyete. Parmi sa bann dimoun se bann manman tousel. Mon’n toultan egzort nou zenn pou pran zot responsabilite o-serye.  E mon pou kontinnyen fer li. Vin en paran set en gran responsabilite ki ou pa kapab delege ni abandonnen. Mon Gouvernman i konsyan difikilte sitiasyon bokou bann manman tousel. Anmenmtan, nou oule ed zot entegrasyon total dan lasosyete, sirtou atraver en travay prodiktif e remineratif. Dan sa bi, e prenan an konsiderasyon kou “day-care”, ki kapab eksesif pour bokou manman e ki fer zot prefere reste dan lakour pour vey zot zanfan plito ki al travay, nou’n deside donn en sipor adisyonnel pour “day-care” an faver bann manman ki pli vilnerab. Sa bann mezir ki nou pe pran pou tous TOU manman, pa zis bann manman tousel, pourvi ki zot ranpli serten kriter. Ankor enn fwa, annou pran nou responsabilite o-serye. Annou travay e kontribye anver nou prop byennet e devlopman nou pei.

Ser frer ek ser Seselwa,

Zot konn lentansite nou lalit pour proteksyon nou lanvironnman e lentere mon Gouvernman pour lenerzi renouvlab. Nou bann prensip i ganny rekonnet lo lasenn enternasyonal e zot i’n ranforsi nou repitasyon koman en defanser ardan lanvironnman e lakoz bann pti leta zil. Nou oule kontinnyen diriz par legzanp. Lenerzi renouvlab i en eleman kle dan nou stratezi, non selman akoz son lenpak lo lanvironnman me osi son lenpak ekonomik. Dan sa perspektiv, nou oule ki tou fanmiy Seselwa i ganny akse avek lenerzi renouvlab. Anfet, nou lanbisyon se “demokratiz” lenerzi renouvlab. Nou pa oule senpleman ankouraz tou fanmiy pou enstal pano-soler lo zot lakaz, me nou oule siport zot finansyerman e teknikman dan sa demars.  A-partir lannen prosenn, Gouvernman pou sibvansyonn lenstalasyon pano-soler pour tou fanmiy ki rankontre serten kriter, sirtou baze lo zot reveni kolektif. I pou osi obligatwar pour tou nouvo lakaz ek batiman enstal zot prop pano soler. La osi serten sibvansyon pour aplikab selon bann kriter defini.

Dan san menm lord lide, a-partir le 15 Zilyet “duty” lo tou veikil elektrik pou ganny aboli. Anmenmtan, duty lo bann veikil hibrid pou desann pou vin 5 poursan. Sa mezir i ava ede promouvwar nou polisi lenerzi prop e lenerzi revoublab.

Lenerzi renouvlab se lavenir. I konplemant Lekonomi Ble. Se sa lavenir ki nou’n swazi e ki pou garanti sirvi nou zanfan, zot zanfan e zenerasyon fitir. Se sa lavenir dirab e soutenab.

Lekonomi Ble i a-labaz nou de lendistri prensipal. Bann pti biznes ek lantrepriz mwayen pe adopte sa konsep avek antouziasm. En konsep inovater, vizyoner e anrisisan.  Nou oule aprezan ki Lekonomi Ble i benefisye ankor plis bann pti biznes ek bann pti lantrepriz. Pour nou ankouraz sa, nou pe met anplas en progranm kot Gouvernman i ava ofer lónn – atraver Labank Devlopman ek SBFA – spesifikman pour bann pti biznes ek bann antrepriz mwayen ki swet lans zot dan aktivite liye avek Lekonomi Ble. Praslin ek La Digue – kot posibilite komans en biznes i kapab limite, menm tre limite dan ka La Digue – pou annan en konsiderasyon spesyal dan sa progranm. Nou bi, ankor enn fwa, se “empower” nou dimoun – espesyalman nou zenn – pou leve, pou debrouye.

Touzour dan kad Lekonomi Ble, e pli zeneralman proteksyon e zestyon lanvironnman, mon oule dir de mo lo devlopman lenfrastriktir tourizm. Sa lenfrastriktir pe kontinnyen servi nou byen. Nou annan plizyer letablisman touristik, swa dan lanmen nou prop antreprener Seselwa oubyen dan lanmen bann gran lakonpannyen etranze. Bokou parmi zot, zot annan en renommen enternasyonal ki anmenn bokou prestiz pour nou pei. Prezans sa bann gran lasenn enternasyonal i demontre konfyans ki zot anann dan Sesel e dan nou lekonomi. Mon remersye zot pour sa. Mon eksprim osi mon remersiman bann lotel ek “guesthouse” Seselwa pour zot rol kapital dan nou lendistri tourizm e zot kontribisyon enportan anver nou lekonomi.

Mon’n ekoute e mon’n konsilte. Mon konvenki ozordi ki ler n’arive nonpa pou konstrir ankor plis gran lotel, me konsolid e amelyor sa prodwri inik ki Sesel i ofer. Par konsekan, mon Gouvernman i’n deside, avek lefe imedya, pou enpoz en moratwar lo tou nouvo proze konstriksyon gran lotel Mahé ek bann zil pros – a-leksepsyon, natirelman, serten proze kot en langazman i’n fini ganny donnen ou bann ki’n deza ganny aprouve.  En letid “carrying capacity”, avek lekspertiz lokal e enternasyonal, i ava ed Gouvernman pran bann desizyon apropriye e enformen konsernan tou devlopman a-lavenir. Anmenmtan, sa i ava ede kree plis lespas ek loportinite pour bann pti lotel Seselwa.

Mon ti koz lo proze Cap Ternay dan mon diskour Leta Lanasyon. Malerezman spekilasyon e alegasyon pe ankor sirkile lo la. Ozordi mon oule koup tou spekilasyon, en fwa pour tou, lo sa size. Pa pou annan konstriksyon okenn lotel Cap Ternay. Sa sit inik pou abrit, antrot, en lenstiti Lekonomi Ble, ki pou anba direksyon Liniversite Sesel, e bann fasilite pour lazenes. Sa i meyer lizaz pour sa sit ki ava benefisye tou Seselwa me osi lakominote enternasyonal.

Ser frer ek ser Seselwa,

Plizyer fwa mon’n koz lo nou lanbisyon pou transform Sesel dan en sosyete, dan en lekonomi, baze lo konesans, en sosyete kot dan sak fanmiy pou annan enn ou plis “graduate”. Sa pe arive gradyelman. Nou lanbisyon i realizab, me tou i komans par en ledikasyon solid. Par en ranforsman kalitatif labaz ek striktir nou sistenm ledikasyon. Pour li reponn pli byen avek demann ek lekspektasyon Nouvo Sesel. Set en size ki’n soulev bokou deba dan Foronm Konsiltatif Nasyonal. E mon remersye zot pour zot konsey ek sizesyon lo sa size.

Apre bokou refleksyon, mon Gouvernman i’n deside prolonz ladire ledikasyon obligatwar sorti 10-an pou vin 11-an – setadir ziska S5. Sa i ava mye prepar nou zenn pou antreprann ledikasyon pos-sekonder, ekip zot mye pour lemonn travay, e ed zot pou vin bann meyer sitwayen.

I byen ki nou pe kontinyen reform e ranforsi nou sistenm ledikasyon. I byen, me i pa sifi an limenm. Ki nou fer avek tou sa bann zenn ki’n kit bann letablisman pos-sekonder avek zot kalifikasyon? Ki loportinite, ki lespwar, nou donn tou sa bann zenn pour zot entegrasyon dan lemonn travay? Pour komansman en karyer satisfezan?

Mon Gouvernman pe konstaman reflesi lo sa size. Lazenes Seselwa se lavenir, lazenes Seselwa se lespwar, nou pei. Ki mannyer nou kapab ed zot pou realiz zot rev, zot lanbisyon, zot laspirasyon? Mon krwar ki enn bann mwayen prensipal se ofer zot loportinite en travay desan, prodiktif e remineratif kot zot kapab devlop zot potansyel o-maksimonm.  Partenarya avek sekter prive – an partikilye avek son reprezantan prensipal, Lasanm Komers ek Lendistri – i endispansab ladan. Gouvernman pe ankouraz bann lakonpannyen prive pou anploy plis zenn ki’n termin bann lenstitisyon pos-sekonder, e ki pa ankor dan lanplwa. An retour, nou pe propoz pey 40 poursan saler sa bann zenn ki en lakonpannyen prive i anploye pour en peryod 1-an lo en baz maksimonn 7000 roupi par mwa e tou nivo saler anba sa sonm. Nou pou komans enplimant sa “scheme” an 2016.

Annou ansanm travay pour devlopman nou zenn. Ed zot pou vin bann travayer egzanpler. Larg zot lanmen. Prepar zot pou pran direksyon nou pei. Annou edik nou zanfan pou apresye sa ki nou ete koman en pep, sa ki nou’n akonplir ansanm. Annou edik zot pou batir lavenir ansanm.

Ser frer ek ser Seselwa,

Laliberte napa pri. Dinnyite en pep napa pri.

Le 29 Zen 1976 nou ti ganny nou laliberte ek nou dinnyite. Nou lafyerte ek nou lidantite koman e pep. Annou kontinnyen soutenir sa bann prensip fondamantal. Annou kontinnyen viv nou bann valer moral e spirityel. Nou bann valer Kreol. E annou enkilke zot dan nou zanfan.

Nou’n pare e nou pou touzour pare! Lenerzi, rezilyans, konbativite, linite nou pep i pli for ki zanmen. Ozordi sa determinasyon ki anim Seselwa i pli for ki zanmen – osi for ki ler nou ti pe lite pour nou liberte. Nou determinasyon pou navig ver nouvo lorizon e travers nouvo frontyer i pli for ki zanmen. Se sa ki fer nou lafors koman en pep. Se sa ki ini nou. Se sa ki permet nou regard ver en meyer lavenir pour nou Sesel, e zanmen, zanmen nou pou retourn deryer!

Ozordi, 39-an apre sa levennman istorik, nou fer monte fyerman paviyon nou Trwazyenm Repiblik anmenmtan ki nou lim nasyonal i rapel nou nou bann langazman solannel. Se bann senbol pwisan lafyerte, linite, fraternite Nouvo Sesel ki nou ti angaz nou pou mentenir ler nou ti kree Trwazyenm Repiblik.

39-an depi nou Lendepandans... Sa levennman ki nou pe konmemore ozordi i en senbol pwisan nou linite nasyonal, ki nou devre adopte dan nou lavi toulezour e dan nou aksyon. En senbol pou efas divizyon pour ki nou tou nou kapab debout ansanm, fyerman, pou pret serman sa nouvo lespri fraternite e travay ansanm pour nou Nouvo Sesel dan lape, larmoni e stabilite.

Set en lokazyon pour en nouvo selebrasyon en moman solanel ki pou ini nou pour touzour.

Pep Seselwa,

Ozordi i nou zour!

Annou sezi sa moman istorik pou nou fer listwar!

Ser frer ek ser Seselwa,

Mon swet zot tou en bonn fet Lendepandans. Ki Bondye i kontinnyen beni e gard nou pei e ki Bondye i kontinnyen beni lepep Seselwa. Nou tou nou kontan Sesel!

Mersi.

All speeches